OSTEOPOROZA? NIE ŁAM SIĘ!
20-tego października, już po raz dwudziesty drugi, obchodzić będziemy Światowy Dzień Osteoporozy. Podejmowane w ponad 90 krajach działania mają za zadanie promocję wiedzy o tej powszechnej chorobie.
Oceniono, że w skali świata 1 na 3 kobiety i 1 na 5 mężczyzn powyżej 50 roku życia doświadczy złamania osteoporotycznego. Złamanie takie pociąga za sobą nie tylko ból, unieruchomienie
i zależność od innych, ale również niebezpieczeństwo powikłań zakrzepowo-zatorowych
i śmierci.
Hormony płciowe mają ochronny wpływ na kości, stąd ich obniżone stężenie u kobiet po menopauzie oraz u mężczyzn po 70 rż. przyczynia się do rozwoju osteoporozy w wieku dojrzałym. Inne czynniki ryzyka tej choroby to m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, przewlekła choroba nerek, długotrwałe leczenie kortykosteroidami, historia złamań w rodzinie,
a także niska aktywność fizyczna, niewłaściwa dieta, stosowanie używek.
Osteoporoza bywa też nazywana chorobą wieku dziecięcego z objawami w wieku podeszłym. Kształtowanie masy kostnej i jakościowych cech szkieletu, w przeważającej mierze zachodzące w dzieciństwie, może ulec zaburzeniu pod wpływem schorzeń przewlekłych, niedożywienia i brak ruchu w tym okresie. Profilaktykę osteoporozy zacząć powinno się zatem już u dzieci i młodzieży!
Wśród badań laboratoryjnych pomocnych w ocenie stanu kości (gospodarki mineralnej
i hormonalnej) oraz w diagnostyce przyczyn osteoporozy wymienić należy oznaczanie: wapnia, fosforu, witaminy D3, kreatyniny, prób wątrobowych, poziomów TSH i PTH oraz – w uzasadnionych przypadkach - przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA (w kierunku celiakii) czy wolnych łańcuchów lekkich κ i λ (w kierunku szpiczaka).
Stosunkowo niedawno do repertuaru testów analitycznych mających zastosowanie w osteoporozie dołączyło oznaczanie tzw. markerów obrotu kostnego. Ich poziom we krwi (lub moczu) obrazuje dynamikę procesów nieustannie zachodzących w kościach – kościotworzenia
i kościogubienia (resorpcji kości).
Międzynarodowa Fundacja Osteoporozy (IOF) i Grupa Robocza Standardów Markerów Kostnych przy Międzynarodowej Federacji Chemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej (IFCC) wskazują na stężenia we krwi dwóch substancji: CTX i P1NP jako markerów ryzyka złamań kości i efektywności terapii osteoporozy. Istotne jest to, że wpływ leczenia na poziom markerów kostnych widoczny jest już po kilku miesiącach od wdrożenia terapii.
Dla porównania – zmiana w densytometrycznym pomiarze gęstości kości manifestuje się dopiero po 2 latach.
Jakie to ma znaczenie? Według różnych badań, od 1/3 do połowy pacjentów z osteoporozą
nie przyjmuje leków według zaleceń lekarskich. Wśród przyczyn takiego stanu rzeczy wymienić można zarówno zwykłe zapominanie, jak i obawę o skutki uboczne czy niewiarę w skuteczność leczenia. Ma to bezpośrednie przełożenie na obniżenie skuteczności terapii w zakresie redukcji ryzyka złamań i śmiertelności. Leczenie może również nie przynosić efektów, jeśli nieprawidłowo dobrana została dawka leku lub częstotliwość i sposób jego podania. Badanie krwi może pomóc w zweryfikowaniu powyższych wątpliwości – zarówno po stronie pacjenta, jak i lekarza.
W ocenie leczenia antyresorpcyjnego, czyli np. bisfosfonianami lub z zastosowaniem hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) szczególne zastosowanie ma oznaczanie
CTX (C-końcowego usieciowanego telopeptydu kolagenu typu I), markera resorpcji kości.
Przy leczeniu anabolicznym (np. teryparatydem) oznacza się głównie marker
kościotworzenia – N-końcowy propeptyd prokolagenu typu I (P1NP).
W związku ze sprzężeniem procesów resorpcji i tworzenia kości uzasadnione może być oznaczanie obu markerów jednocześnie, niezależnie od rodzaju stosowanej terapii.
Pomiar stężenia markerów kostnych powinien być przeprowadzony przed rozpoczęciem terapii i po 3 miesiącach od jej wprowadzenia. W takim przypadku lekarz ocenia odpowiedź na leczenie na podstawie wielkości procentowej zmiany w stężeniu danego markera. Alternatywnie (jeśli nie dokonano pomiaru przed wprowadzeniem terapii), leczenie można uznać za efektywne, jeśli oznaczony poziom markera jest porównywalny dla zakresów wartości referencyjnych ustalonych u ludzi młodych lub kobiet przed menopauzą.
Dla wiarygodności wyniku CTX krytyczne znaczenie ma właściwe przygotowanie pacjenta
– pobranie próbki krwi na czczo, w godzinach porannych , gdyż poziom tego markera we krwi zmienia się w trakcie doby. Stężenie P1NP nie wykazuje znacznych wahań w zależności od
pory dnia.
Nowe badania w ofercie „Diagnostyki”:
-
3447 Beta-Crosslaps (β-CTx)
-
3463 P1NP całkowity